ENSINADEPRENDER

a vó de paxaro, e para irnos entendendo o mellor posible:
a proposta pedagóxica máis avanzada para o violín que coñezo e na que creo ata que non se me amose que estou errada sería:
unha exploración permanente dirixida principalisimamente á reconstrución ou recuperación de dúas cousas que a vida adoita roubarnos, ou nós adoitamos extraviar, a saber:
~ o "eu-nen@", ese que fomos e deixamos lamentablemente de ser, non de xeito irreparable, por certo.
~ o "nós", ese gran ausente nas cidades, ao que procuramos compulsivamente no ocio cutre que nos suxire a publicidade, é dicir, por un camiño máis ben erróneo.
que caracteres podería ter, e de cotío non ten, esa procura da cal o violín é máis que nada un vehículo?
~ carácter físico, entendido se queredes como exercicio san para o cerebro e para o resto do corpo.
~ intelectual. investigación como xeito actitudinal. reflexión como hábito.
~ sensorial. hai tres sentidos que dirixen e constitúen o núcleo da experiencia violinística. ningún deles é a vista...
~ lúdico. non xogar, non gozar, non rir, non enredar co violín, é perderse o mellor.
~ criador. todo o recebido como receita é susceptible de ser transformado, adecuado, adaptado, recriado. realmente, se non se transformou nunca noutra cousa, non rematou o proceso de comprensión.
~ poético. o son é sempre, virtualmente, unha metáfora, un sabor, unha imaxe. se non se sinte o son como unha xanela aberta que permite experimentar algo-non-estrictamente-violinístico, é facil que esteamos un tanto lonxe de nós mesmos, e polo tanto, da propia música.
~ psicodramático. se non ex-presamos, ou sexa, empurramos cara fóra, o que temos dentro, (co pretexto da composición doutr@s ou de nós mesmos), o violín come en nós. se o facemos, tocar é un exquisito alimento.
~ consciente, claro, pero tamén sub-consciente, in-consciente e ata pre-consciente. non todo o que facemos e vivimos co violín se pode explicar, aínda que todo é perceptible.
~ potencialmente comunicativo. certamente pódese tocar o violín para un/ha mesm@. nese caso, tamén existe un interlocutor: un/ha mesm@.

REPASAR

un dos moitos sentidos que pode ter recuperar repertorio antigo, que hai moito tempo que un/ha non toca, é a toma de conciencia da propia mellora ao longo dese tempo.
conciencia e revalorización do propio avance (polo común difícil de percibir de tan gradual que é...)
outro posible valor desta práctica é identificar e analisar as carencias que se teñen padecido. carencias que, se cadra, axexan agochadas nalgures...

por outra banda, o repaso implica a recuperación dun material no que poder moverse con confianza, con comodidade. no que poder estar a gusto. @s que seguimos unha carreira (vaites coa palabra!) como instrumentistas, non nos sobran oportunidades de tocar cómod@s. apenas acadados unha serie de logros, bótansenos enriba novos desafíos, polo común superiores aos precedentes...

por último, e se cadra o máis curioso, repasar danos a oportunidade de constatar que, aparentemente abandoada, a obra "medrou", alterouse, seguiu una sorte de vida propia e maduración posterior. polo de agora ocórrenseme tres hipóteses do porqué desa maduración espontánea.
~ desenvolvemento espontáneo e ordenación inercial das experiencias obtidas
~ influencia do traballo desenvolvido sobre outras obras
~ cesamento da rutina.
conviría pensar con calma no papel que as inercias e as rutinas xogan no noso contacto co violín, tanto para mal como para ben.

A ARTE E O TEMPO.

"arte", "artista". palabras case tan usadas como mal usadas. abusadas como rótulo de casta, como xeito de trazar unha barreira entre "nós" e "@s outr@s". considero artista a tod@ aquel/a capaz de perseverar, de teimar nunha tarefa percurando (simplemente??) levala a cabo sempre mellor, o mellor posible. hain@s en todos os xeitos de actividade humana. supoño que o amor é o mellor xeito de perseverancia, o único xeito de perseverancia capaz de criar beleza, lenta e docemente, impetuosa e terriblemente, como a auga cría un río na pedra, sen abandoar endexamais o seu labor. @s human@s adoitamos adoecer de impaciencia. mais tamén somos quen de desexar e de perseverar. somos quen de mirar, sentir e ouvir con profundidade sempre crecente. somos quen de deternos a acariñar o conquerido e a desexar o que aínda está a ser concebido. (esas pausas vivas, observadoras, activas, garanten a frescura do novo intento, garanten a súa lucidez, forman parte da dinámica do traballo criador). somos quen de illar e contemplar as pequenas tarefas que conforman unha grande tarefa, e pacientemente, como canteiros, unha a unha levalas a cabo, sen anguria, con calma, implacables como ríos. somos quen de esperar a que o saber floreza, fructifique e madure como nunha árbore. se cadra por iso é dubidoso que se podan considerar artísticas as "operacións triunfo" meteóricas e pretendidamente milagreiras. todo o bó, todo o que vale, é fillo dun tempo calmo que debemos de loitar por criar dende o centro do caos presuroso que produce dividendos engaiolantes, currículums vitae rechamantes, e ...clientela para @s psiquiatras e @s fisioterapeutas.
todo esto ten moito que ver con outra cousa:
como aprendemos a ser violinistas sen deixar de ser persoas, e sen nos converter en autómatas.

NADAL DE 2007

estivo ben lonxe de vós o violín do becho, pedímosvos perdón el e máis eu. andabamos por aí, loitando, preguntando, buscando, chorando e rindo. isto non é un saúdo de nadal, non. cada minuto nacen incontábeis nenos pobres en infindos currunchos de miseria. ningún rei, nen mago nen dos outros, lles leva nada.
un dos poucos agasallos é a música, cando non está prostituída. brindemos por ela hoxe, un día como tantos outros.

A TÉCNICA, 2

desgraciadamente, a percepción que temos a priori e incluso a posteriori, respecto do conxunto de prácticas propias do noso entrenamento, é a de un prezo a pagar para poder facer música, idea discutible. a suxeción da arte á lóxica de mercado obriga, porén ao/á profesional a manter un nivel alto de rendemento físico. xa post@s a vivir da música, necesitamos pois facer da técnica unha vivencia básicamente pracenteira. para atopar esa fórmula penso que é bó pensar no feito técnico como nunha fonte de pracer de seu. como nun deporte, unha arte, un proceso creativo. deporte como goce do corpo que respira en movemento.arte como percura da fluidez e a beleza dos movementos, como deseño dunha coreografía.creación non conformándonos có que se merca feito nos manuais. tod@s somos quén de inventar os nosos propios exercicios, ou de adaptar os que preexisten de xeito innovador. trátase de facer noso aquelo que facemos seguindo consignas chegadas de fora. apropiarnos disas consignas, reinterpretalas.

¿UN BLOG GALEGO "SÓ" PARA VIOLINISTAS ?

o becho ven de recibir un comentario dunha amiga pianista, no que interroga se ese "para violinistas" do texto inicial é excluinte. a resposta é "claro que non". pero a pregunta dá mais xogo ca ise. o asunto é investigar se as cousas de violinistas, matemátic@s, pianistas, cociñeir@s e albaneis, son ou non parecidas no esencial. outra boa pregunta para facernos é a de cántas veces ao día o aprendido para ou po-lo instrumento en cuestión é de utilidade para a solución dun problema ou tarefa extra instrumental. é decir: o blog está aberto a calquera que teña traballado ou traballe coas mans, é dicir, a case que tod@s. é dun gran interés que as persoas que compartimos unha certa idea acerca de cómo vivir, traballar e compartir o vivido, poñamos en común opinións, sensacións e sentires.

TOCAR "POR RIBA" DUN CD, (OU: A BONDADE DO ERRO)

tocar o violín mentres escoito música, tentando de "entrar" no que escoito, é algo que non me atrevín a facer durante moitísimos anos. ou igual é que non se me ocorréu. o caso é que o fixen de "moi adulta", cando xa perdera o medo de inventar, o medo a que algunha das notas que eu producía non quedara "bonita". supoñíase que xa tiña aprobada a armonía, polos pelos, pero aprobada. o malo é que temos unha especie de temor ao erro que nos impide probar algo novo, pisar herba fora do carreiriño. partimos da base de que as cousas (?) apréndense por turno, unha detrás da outra. e querémolas facer "ben"(?) ou se non, non facelas (!). creo que unha das creencias mais útiles que adquirín en toda a vida, é que para facer algo ben, primeiro hai que facelo mal, e non asustarse. repetir o intento, e se volve a non sair, rir de sí mesm@ pero con bonachonería, e volver a intentalo. o erro é un momento privilexiado no proceso da aprendizaxe. é a hora de abrir as orellas e preguntarse qué pasou, por qué pasou e si é realmente tan malo que pasara. e outra cousa que aprendín é que as mellores descubertas que somos quen de facer, é complexo explicar a outr@ cómo as fixemos, porque o que acontece de xeito subconscente non é facil de tirar á superficie. isto viña a que agora disfroito moitísimo tocando "por riba" dun cd de calquera xénero ou estilo, e sufro pouquísimo cando meto unha nota errada. e podo decir que erro moitas menos notas que daquela, cando aspiraba a facelas todas ben...e creo que empezo a entender mellor a armonía que aprendín de estudante, agora que a uso, para pasálo ben, ou chámalle crear. non xa para aprobar exames.

A ESCALA

do mesmo xeito que o corpo humán contén auga nunha altísima porcentaxe, a música occidental, tanto a chamada "culta"como a que chamamos doutros xeitos
contén no seu corpo unha considerable proliferación de escalas. polo tanto, debería de ser casi incomprensible a cara de comer limón que se lle pon a numeros@s estudantes cando @s profes queremos escoitar "a escala". pero todo o mundo sabe por qué iso acontece.
polo pronto, suponse que a escala que queremos ouvir é a diatónica, maior ou menor, e se hai un pouco de sorte, tamén uns arpexios. nunca se pensa que podemos querer escoitar outra escala.
unha pentatónica, ou modal, de cuartos de tono, de jazz , ou unha escala fabricada pol@ alumn@ según criterios da súa elección ou preferencia estética.
para seguir, cabe prever que queremos ouvila totalmente despoxada de expresión e sen senso musical algún. unha conclusión primaria pero razoable, é que o que queremos @s profes é presenciar a execución dunha escala fea. ¿SERÁ ISO CERTO?

A TÉCNICA

técnica é, din os que saben, o xeito de facer unha cousa. moitas persoas poden facer algo de xeito similar, nunca idéntico. pero ademáis, cada cousa farase, dirase, de moi distintos xeitos según o momento. a técnica semella non ter total independencia duns determinados fins comunicativos. ¿hai unha técnica abstracta para decir "ven aquí, neno"? ¿ou hai unha técnica para decilo a primeira vez, outra levemente distinta para, se non houbo resposta, repetir a demanda, e outra, totalmente diferente, a terceira, que xa non é pedido senón expresión de impaciencia?. cando nos propoñemos deliberadamente non ser expresivos no noso xeito de tocar, privamos, quizás temporalmente do seu "xeito de ser" ou mesmo da súa "razón de ser" ao son do violín.

volvemos pois ao terreo das preguntas. ¿para qué, por qué, fago as escalas, as notas longas, as oitavas dixitadas, o staccato? e, un pouco en función diso, ¿cómo os fago? ¿dónde remata a técnica e empeza a música, no caso de que realmente sexan cousas distintas?

É QUE HAI PALABRAS...

¿non vos soa eso de "dominar" unha técnica, unha pasaxe, ao propio violín? como se fósemos domadoras de feras, ou como se o violín fose un ente desalmado e cruel. quén sabe se non sería preferible partir da percepción do violín como esa "mariposa marrón de madera" da que fala zitarrosa na súa canción. teño un mestre, un amigo, Jorge Risi, que adoita facer fincapé sobre o poder que exercen as palabras sobre as nosas percepcións. igual era bó lembrar máis frecuentemente que o violín foi inventado para darnos pracer e compartir pracer, algo que as institucións "educativas" frecuentemente esquecen, ou parecen esquecer. e qué bonito que é o condenado... (vaia, outra palabra...)

ANTES QUE NADA

estaría ben preguntarnos algunha vez a nós mesmos, qué fago eu eiquí, por qué toco o violín ou o instrumento que sexa. para qué. para quén. (aparte, claro, de para gañar a vida, que non é pouca cousa...) esa pregunta, a conta de semellar ser obvia a sua resposta, permanece ás veces tempo e tempo sen ser respostada. e esa resposta, o feito de que exista ou non, o tipo de resposta que sexa, determina quizáis os rasgos fundamentais do noso quefacer musical. en realidade, sería suficiente coa pregunta. unha pregunta é algo en sí máis aberto que unha contestación, máis cheo de posibilidades. por qué, para qué, para quén tocamos. cada día, a cada hora, a resposta pode ser diferente. habería que renovar a pregunta e comprobar as variacións da resposta.

POR QUÉ "O VIOLÍN DO BECHO"

este blog leva o nome dunha canción do cantautor uruguaio Alfredo Zitarrosa, na que, homenaxeando a "el Becho",( lexendario e excelente violinista da bohemia montevideana) Zitarrosa sitúa significativas metáforas arredor do quefacer artístico, metáforas que comparto de corazón.

xa que logo, e ao abeiro da figura do Becho, iréi disculpando a miña desorde, a miña lentitude, as miñas grallas ortográficas, o meu inexistente dominio do ordeador, e os excesos da paixón ou do entusiasmo. por moi rotundas que semellen as miñas afirmacións, sempre levan implícita unha dúbida. penso que a capacidade de dubidar é o único feito capaz de dar certa credibilidade á honradez das conviccións.

a idea é mirar a ver se facemos da música, da súa aprendizax-ensino, e se cadra, da propia vida, unha percura dos mesmos valores que deberían de garantir, se damos feito a tempo, a superviven- cia do planeta e do xénero humán.
o proceso de (a) recibir-crear-compartir podería se cadra liberarnos da noria do penoso (b) consumir- producir-competir, con grandes avantaxes para a saúde mental de tod@s.

e creo que a primeira das fórmulas descritas, soa mellor en violín.

POR QUÉ UN BLOG

"o violín do Becho" é, en principio, un blog galego para violinistas.
o noso propósito é reflectir as numerosas matinacións ás que pode dar lugar o exercicio dos oficios de violinista e de profe cando se levan 45 anos tocándoo e 30 ensinándoo, e abrir un espacio de diálogo ao respecto.
a súa nai (a do blog) nunca antes tentara dar a publicidade esas reflexións, por entender que o mero feito de traballar en algo e saber algo acerca dise algo, non me daba dereito a especial notoriedade.
afortunadamente, a vida evolúe, e hoxe, internet mediante, son millóns as xentes que comparten os seus pensamentos e vivencias con quen quera asomarse a coller e/ou aportar. de xeito aberto e gratuito.

hai moitísimas persoas que me ergueron no meu oficio, (pais, mestres, irmá, e non nun último termo, alumn@s). centos de alumnos dos cales moitos son xa profes, outros excelentes instrumentistas, e outros moitos, bós afeizoados, ou simplemente, xente que garda unha lembranza alegre e positiva do seu achegamento ao violín.

tod@s el*s, o saiban ou non, teñen sido mestres para min, tod@s en igual medida. de feito deume tanto @ máis brillante deles, coma os paxariños que oín cantar de bebé, ou coma a miña nai, que cantaba zarzuelas mentras cociñaba cando eu estaba na súa barriga.

creo que lles debo algo a tod@s, e compartir tres ou catro arquivadores, cheos a estoupar de apontamentos tan apaixoados e entusiastas como desordeados, non é mais que empezar a intentar compensar o moitísimo recibido e aprendido.