OCOS

hai xa bastantes anos, estudei por enésima vez unha sonata de Mozart, en sol, curtiña e simple. o segundo movemento, un rondó, non me daba saído. non sabía por qué, e estiven bastantes meses sen sabelo. podía, certamente, tocar o rondó, pero estaba tremendamente incómoda. nalgún momento caín na conta de que o que non sabía cómo tocar, eran, para a miña sorpresa, os silencios. en Mozart os silencios abundan enormemente, sobre todo se se teñen en conta todos aqueles que non veñen recollidos pola escrita de xeito explícito. diminutos momentos nos que o arco despégase da corda por mor do golpe de arco. reposicións deste. etcétera. naquel maldito rondó, ademáis, había moreas de silencios de corchea. foi preciso que me decatara, claramente, de que o meu problema eran os silencios, e que compría facer algo con eles, e en moi pouco tempo resolvín aquelo. (o que compría sobre todo facer era non quedarme quieta, permitir os movementos inerciais do corpo cando o arco se separaba das cordas). unha alumna pintora explicoume que en pintura hai un valor mais ou menos equivalente ao silencio en música. é o do "espacio negativo", se non me equivoco agora.mais tarde lin nun libro sobre pintura que a percepcion plena do espacio negativo, en debuxo, facilita enormemente o estabelecemento correcto das proporcions. teño intentado repetidamente estudar unha obra ou unha pasaxe centrándome sobre todo nos seus silencios. non está nada mal. igual de dificil ou de facil que estudar sons.

LER

chamamos "lectura", en violín, a algo que non se fai só cos ollos. @s violinistas somos moi ruidentos, algun dia haberá que recoñecelo. fáisenos extraordinariamenmte dificil estar en actividade non sonora. por exemplo, parar de vez en cando para pensar no feito e no que virá. coherentemente con esa condicion ruidenta, tamén "lemos" case que sempre "en alto". deberiamos de ter as partituras xunto á cama para darlles unha ollada á noite, cando tod@s durmen e o silencio abre camiño ao pensamento. ou levalas connosco no autobús ou no tren. as veces que o fago sei que aprendo dun xeito non peor, e pode que mellor do que polo sistema común de lectura. e, afortunadamente, diferente. a variedade é unha gran cousa no método xeral de traballo. ter moitos procedimentos dos que botar man, como un pintor ten moitas cores na paleta para escoller e para misturar.
.....

é bó engadir que a lectura, frecuente e diversa, (sonora ou non), de partituras descoñecidas é tan necesaria para @ violinista como o é a lectura de novos libros para calquera...

ANTE TODO, MOITA CALMA

relendo a entrada que titulei "ensinadeprender", o dito en último lugar (aquelo de que a maior parte do tempo temos un único oínte que é precisamente quen toca, eu, ou tí) caio na conta de que non sempre somos @ mellor oínte de nós mesm@s.... frecuentemente somos un autooínte intolerante, nervoso, impaciente, falto de delicadeza. esto non é un problema insignificante e atinxe a niveis moi profundos da autoestima e a niveis moi profundos da concentración, ferramenta importante donde as haxa. non é raro que nos escoitemos a nós mesm@s seguindo o patrón de conducta dun mestre severísimo ao que lle temos non menos medo que a o xurado dun concurso internacional. ollo. ahi entran conceptos esterilizantes como o do "nivel" entendido como algo abstracto e ameazante. entran sentimentos de culpa ligados ao trauma de "xa vou vell@ para tocar así". entran oscuros sentimentos de dúbida sobre as nosas capacidades, e inútiles impulsos de compararnos con outr@s aos que consideramos referentes ou modelos. estar concentrad@s equivale a ser oíntes atent@s e desprexuiciad@s de nós mesm@s. quero decir: ser incapaces de apreciar os nosos acertos e disfrutar diles, non é menos perigoso que ser xordos cara aos nosos propios fallos. o referente realmente importante (e obxectivamente útil) non é outr@ que @ violinista que queremos ser e que indubidablemente habemos de ser se nos poñemos a elo con calma, con cautela, nun estado de alerta agudo pero sereno, intenso e permanente. os nosos erros son a nosa principal escola. se eles nos inmobilizan, nos frustran, nos impiden oir e sentir con claridade, ficamos incapacitad@s para examinalos, para entendelos, para superalos.

PEDAGOXIA

xa dí murray shaffer que non hai mestres, só unha comunidade de xente que fai o posible por adeprender.
daquela, a@ docente qué lle queda?
algunhas suxerencias:
a primeira en importancia: non estorbar.
a segunda: intervir o menos posible.
a terceira: aplicarse seriamente a adeprender as peculiaridades de cada alumn@.
e logo, en orden aleatorio, xa que todo semella ter grande importancia:
--posibilitar a experiencia d@ alumno. ofertarlle situacions, lugares, pretextos para sentir a música como un feito real, social, non só académico.
--facilitar ou acompañar a constante percura de estímulos.
--facilitar ou acompañar o proceso de superacion das experiencias castradoras que todo ser humano introducido na maquinaria productiva (da que o sistema existente de ensino é un mero "preludio") sofre ou sofreu.
--facilitar o xurdimento de desexos estéticos propios definidos.

--facilitar a percura e uso de ferramentas técnicas e hábitos de traballo. (aprendizaxe do oficio)

--educar a percepción selectiva de pequenos fenomenos sonoro-tacto-motrices no medio do caos de vivencias simultáneas que constitúen o feito de tocar o violín.

ANÁLISE E SÍNTESE EN VIOLIN

moit@s, se non tod@s, temos experimentado o que é , mentras tocamos un instrumento, pensar a unha velocidade moi superior ao que podemos permitirnos. esto adoita acontecer mentres tocamos en situación de stress. un/ha pensa, nota a nota, xesto a xesto, todo o apresa que pode, e... non dá feito. dándolle voltas a este tipo de situacións, merece a pena lembrar que o noso cerebro actúa de alomenos dous xeitos moi distintos. (hai quen atribúe cada un deses xeitos de funcionamento a un dos hemisferios do cerebro. segundo estes, o hemisferio dereito especializaríase nas funcións intuitivas, globais, sintetizadoras, mentres que o esquerdo faríao no racional, verbal, numérico, e analítico. espero non trabucarme. pola outra banda, hai quen asigna as funcions intuitivas, etc, ás zonas mais profundas e antigas do noso cerebro, e as racionais etc, ao neocortex, zona superficial e mais recente dende o punto de vista evolutivo). non é a miña intencion entrar na análise distas teorías, labor que me superaría en moito. o que eu quixera é salientar que con gran frecuencia, o noso modo de estudar un instrumento está supeditado a criterios e vivencias racionais que, sendo de grande utilidade para comprender os fenómenos técnicos e trazar estratexias para a súa solución, son en cambio de todo punto inútiles á hora de crear ou evocar imaxes artísticas.

o exemplo que máis fácilmente me ven á cabeza mentras escrebo, é o proceso polo cal @ nen@
comeza a ler. ve, unha a unha, sílabas que, unha a unha procesa, identifica e pronuncia. algunhas semanas ou meses mais tarde, en troques, o seu cerebro "ve" a mancha da palabra e máis tarde, a da frase, que é capaz xá de ler sen segmentar, por identificación global, aprehendéndoa toda e podendo "entrar" nela, interpretála.
os pequenos feitos psicofisiolóxicos que compoñen o feito de tocar o violín, como compoñen probablemente toda actividade humana, cóntanse non sei se por centos, miles ou máis.
como violinista sei que, se quero facer unha pasaxe rapidísima composta de moitas notas, non podo tocar ben a pasaxe concebíndoa como unha serie de numerosas notiñas. o que sí podo,en troques, é vela, como unha mancha, e lanzarme a ela como quen dá un manotazo global. pero o caso é que en determinadas circunstancias, antes, e para conquerir esta capacidade, teño necesidade perentoria de analisar, de determe e preguntarme cousas, incluso a nivel verbal, organizar as miñas estratexias e adquirir as habilidades necesarias paso a paso, racional, gradual e organizadamente.
vexo o estudo do violin-profesión como un proceso de dúas caras que teñen que estar a ser usadas en constante oscilación:
1. estudo analítico, 2. tocar-xogar sen pensar, e de novo 1. análise consciente, e outra volta 2. síntese -xogo.
eso fai posible que un/ha disfroite nun escenario soportando unha dose de risco e de irracionalidade. hai unha insuficiencia en xogar sempre sen se deter a reflexionar, e é a chapuza. hai outra insuficiencia en reflexionar sempre: é imposible. e se non coñecemos o "outro estado", o do xogo abarcador e arriscado, con suficiente familiaridade, tendemos a sacralizálo como milagre da inspiración, e non podemos invocalo con sinxeleza cando nos é necesario.